Yaz tatilinde çocukları bekleyen tehlike: Ekranın cazibesi

Verimli bir tatil planı yapılmadığı sürece çocukların telefon, bilgisayar ve televizyon karşısında geçireceği zamanın artması, çocuklarda teknoloji bağımlılığına neden oluyor.

'Tatil dönemi, çocuğun yalnızca oyalanmasını gerektiren bir zaman değil, birlikte yapılan planlamalarla gelişiminin destekleneceği bir fırsattır' diyen Bayındır Söğütözü Hastanesi Çocuk Gelişimi Uzmanı Birgül Bayoğlu, ebeveynlerin en büyük sorunlarından biri olan teknoloji bağımlılığı ve etkin yaz tatili planlaması ile ilgili ebeveynlere şu önerilerde bulundu:

'Anasınıfından itibaren okullu olan çocuklar için yaz tatili başladı. Okul ortamından, derslerden, kurallardan sıkılan çocuklar evde zaman geçirmeyi özlediler. Ev demek, özgürlük, keyif, eğlence ve sevgi demek... Oysa okul programı olmadan bütün bir günü nasıl kullanabileceğini bilmeyen, düşünemeyen ve hayal edemeyen çocuklarla yaşıyor ebeveynler.

Günümüz çocuklarının en çok tercih ettiği eğlence türü bilgisayar, telefon ve internet odaklı ekran oyunları ve televizyon. Sosyal etkileşimleri artık ekran üzerinden iletişim kurmaya ve oyuna odaklı. Spor, müzik ve sanat etkinlikleri ebeveynlerin zorlamasıyla yaşanan 'kurs' etkinliği yalnızca. Teknoloji yalnızca bu çağ çocuklarının değil tüm insanlığın vazgeçilmezleri arasında. Bununla birlikte çocukluk döneminin gelişen beyni teknolojiyi kontrol edebilmekte yetersiz elbette'.

Bayoğlu, çocuk ve gençlerin internet, bilgisayar ve televizyon karşısında uzun zaman geçirmeleri sosyal, duygusal ve fiziksel sorunlara neden olabileceğini belirterek, 'Çocukların iletişim becerilerini ve sosyal gelişimlerini olumsuz etkiler. Şiddet içerikli oyunlar ekran oyunları, korku filmleri, çocuğa uygun olmayan internet sitelerine erişebilme olanağı çocuklarda ciddi psikolojik, duygusal sorunlara neden olur ya da doğal duygusal gelişimlerini olumsuz etkiler. Erken dönemde teknolojiye maruz kalma çocuğun kendisini ifade etme ve sorunlarla uygun şekilde baş etmesini engelleyebilir. Görme, beden ve iskelet sorunları, radyasyon riski, obezite ve ilişkili kalp sorunları gibi birçok sağlık sorununa yol açabilir. Psikososyal olarak 'internet/teknoloji bağımlılığı' tanısını geliştirebilir. Bazı çocuklar ekran bağımlılığına ve bunun olumsuz uzantılarına daha yatkın olabilirler. Onlar için ekran oyunlarının çekiciliği daha güçlüdür. İlk iki yaşta TV ve bilgisayara aşırı maruz kalan çocuklarda Otizm benzeri bulgular ortaya çıkabilir' dedi.

Çocukların bilgisayarla değil, arkadaşlarıyla sosyalleşmesi gerektiğini belirten Bayoğlu, 'Bilgisayar ve telefon başında uzun süre vakit geçirmeyen ya da teknolojik cihazlar ile geç tanışan çocuklarda daha iyi resim yapma, başarılı sebep sonuç ilişkisi ve olumlu iletişim kurma, akademik başarıda gözle görülen artış gibi özellikler görülüyor. Yaz tatilinde mutlaka çocuklarınızın bilgisayar başında geçireceği zamanı birlikte planlayın. Özellikle gelişimin hızlı olduğu ilk 2 yaşta çocuklar tüm ekran özellikli teknolojik araçlardan uzak tutulmalı, 4 yaşından itibaren ise teknolojik araçların kullanım süresini sınırlandırılmalı ve içerik bakımından da kontrol edilmeli. Bilgisayar ve televizyon gibi araçların okul ödevleri ve araştırmalarda kullanılması gerekebilir; etkin internet kullanımı öğretilmeli. Ayrıca bilgisayar ve internette uzun zaman geçirmesinin olumsuz etkileri görsel, işitsel ve deneysel metotlarla açıklayıp bilgilendirilmeli. Okul sonrası kalan boş zamanlarını nasıl değerlendireceğini bilemeyen çocuklar için ebeveynler mutlaka günlük plan oluşturmasına yardımcı olmalı. Eğlenceli etkinliklerin yer alacağı günlük plan çerçevesinde çocuğun sorumlulukları ve öncelikleri de yer almalı. Ayrıca yaşına uygun yapabileceği tüm aktiviteler belirlenmeli ve seçim yapma önceliği çocuğa verilmeli. Yaz aylarında özellikle çocukla birlikte yaz mevsime özgü bisiklete binme, uçurtma uçurma, top oynama, yürüyüş yapma, balık tutma, yüzme, akran gruplarının olduğu akraba ziyaretlerine gitme, piknik, müze gibi gezi etkinlikleri, tiyatro ve konsere gitme gibi etkinlikler düzenlenmeli. Ev içerisinde yer alan bilgisayar, tablet, televizyon ve telefon gibi cihazlar sürekli açık kalmamalı. Özellikle ebeveynler telefon ya da televizyonun karşısında geçirdiği süreye dikkat etmeli. Tüm bu olumlu ebeveynlik yaklaşımına karşın çocuğun ekran ve ekran oyunlarına düşkünlüğü kontrol edilemiyorsa çocuğun direncinin tıbbi ve psikososyal etkenlerinin araştırılması, mevcut tablonun ağırlaşmasının önlenmesi için ilgili uzmanlardan yardım alınmalıdır' dedi.

Bayoğlu, çocukta bilgisayar bağımlılığı belirtilerini şöyle sıraladı:

'Ekran başında zamanla artan oranda zaman geçirme

Dikkat, odaklanma, görsel hafıza ve öğrenme zorlukları/akademik başarıda azalma

Zayıf hayal gücü

İçe kapanma

Kişilerle yüz yüze ve göz temasından kaçınma

Sözel iletişimin azalması

Daha fazla oranda oynama isteği

Yaşıtlarından ve sosyal yaşamdan uzaklaşma

Yetişkinler ve aile üyeleri ile çatışma

Sorumluluklarını yerine getirmeme

Tik, istemsiz el ve parmak hareketleri, kendi kendine konuşma gibi davranım sorunları

Yoksunluk belirtileri (bağlantı engellendiğinde titreme, aşırı sinirlilik ve hayal kurma, yaşıt ilişkilerden kopma ve bedensel ağırlıkta artış ve hareketsizlik)Bilişsel fonksiyonlarda bozulma'.